قلعه کوه فردوس

عطاءملک جوینی در تاریخ جهانگشا می‌نویسد: از 70 دژی که در جنوب قهستان قرار داشت، شاید وسیعترین و عظیم‌ترین آنها در 5 کیلومتری جنوب غربی فردوس باشد، موقعیت قلعه چنان است که از سه جهت به پرتگاه مخوفی منتهی می‌گردد. تنها راه دسترسی به قلعه از طریق تنگه‌ای است که در جنوب غربی کوه (که شیب کمتری دارد) قرار دارد، ارتفاع برج‌ها تقریباً 5 متر است که به کمک سنگ‌های لاشه وملات گچ ساخته شده‌اند. باید دانست که قلعه مزبور در دوران آبادی دارای دو دیوار و حصار تو در تو و چند برج دیده‌بانی بوده که محیط دیوار پایانی درحدود 1000 متر است. دیوارهای قلعه از سطح منظم هندسی برخوردار نیستند. در قسمت پایانی قلعه آب انبارهایی دردل صخره‌ها کنده شده که طول هر یک حدود 10 متر و عرضش در حدود 2 متر بوده و از آب باران و برف پر شده و در مواقع محاصره به مصرف آب شرب ساکنان قلعه کمک می‌کرده است. این آب انبارها، ذخیره تمام اهالی قلعه نبوده زیرا در پایین دیوار جنوب قلعه چاهی کنده بودند که امروز به چاه قنوت مشهور است. در خط الرأس کوه آثار برج استوانه‌ای کوچکی قرار دارد که شاید محل افروختن آتش و با دیده‌بانی در ارتباط بوده است. مسلماً این دژ، روزگاری بر جلگه‌های اطراف و راه‌های بازرگانی قدیم اشراف داشته، بخصوص راه‌های کاروانی دشت تون را هم می‌توانسته به خوبی دیده‌بانی نماید.