بندر سیراف

بندر «سیراف» یکی از شهرهای باستانی جنوب ایران است. سیراف امروزه در بخش «کنگان» استان «بوشهر» قرار دارد. این بندر در دوران باستان از آن‎چه امروز هست بزرگتر بوده. به باور کارشناسان زمین ­لرزه، فرسایش خاک و یا پیشروی دریا بخش­ هایی از سیراف را به زیر آب برده است.

بندر سیراف در زمان شاهشناهی ساسانیِ اردشیر بابکان و به فرمان او در سده­ سوم میلادی بنیان نهاده شد و به رونق جهانی دست یافت. نام این بندر نیز از «ارتخشیر آب»، «اردشیراب»، «سیراب» به سیراف دگرگونی یافته، این شاهنشاه سامانه­ آبی بندر سیراف را نیز پی ریزی نمود. رونق این بندر تا دوران پادشاهی «بویهیان» در سده­ چهارم خورشیدی ادامه داشت و سپس رو به افول رفت. بندر سیراف بخشی از «راه دریایی ابریشم» از سیلان و هند و چین به زنگبار آفریقا و بندرهای دریای سرخ اروپا بوده که «راه ادویه» نیز خوانده می­شود.

در دوران ساسانیان ساختمان ­های سه تا چهار طبقه نیز در سیراف بوده­اند. از دوران باستان کتیبه‌­ها و دیوارنگاره‎هایی بدست آمده است. گچ­بری «گل ساسانی» شش و هشت پر، «انار»، «نیلوفر»، «برساو»، «انجیر»، «موگ»، «سرو»، «تاک»، همچنین «جام سیمین» با بن­مایه­ بادبزنی از برگ «نخل» که با نمونه­هایی از شوش و تیسفون برابری می­کند.

گزارش شده تنها در سده­ چهارم خورشیدی، 120 هزار تن بازرگان از سیراف در «کانتون» «چین» میهمان بوده­اند. در میان کالاهای بارشده به چین می‎توان از عرق­های شکوفه­ خرما (تارونه) و زعفران و بیدمشک، عطر بنفشه و نیلوفر و کافور نام برد، همچنین پارچه­های کتانی، قالی، گلیم، پرده، پنبه، نیز سنگ آهن، فیروزه، زر و سیم، الماس، مروارید، مس، عود، ساج، عاج، پوست پلنگ و داروها. گزارش­های فراوانی نشان می­دهد سیرافیان از دیربازِ تاریخ مردمانی دریانورد و بازرگان و کوشا بوده­اند.

اگر از بالا به بندر سیراف نگاه کنیم، چشم‎انداز این بندر را همانند هلال ماه، خمیده و باریک می‎بینیم؛ با پهنای کم و درازای بسیار! خانه­سازی­ها، همانند ماسوله در شمال ایران، پلکانی و روی یکدیگر است. در یک کیلومتری شمال شرقی سیراف «تنگه­ لور»، در دو کیلومتری غربی آن نیز «دره­ لیل» و در هفت کیلومتری شرقی و شمال شرقی نیز رشته کوه «هفتچه» به چشم می‎آید.

در کوه­های نزدیک بندر سیراف همچنین دخمه­های سنگی، سنگ­چین، آب­کند، سنگ­فرش و اشکفت­هایی دیده می­شود که کارشناسانی آن را با پرستشگاه آناهیتا، ایزدبانوی آب­ها در ایران باستان مرتبط دانسته­اند. مسجد جامع سیراف در سده­ دوم خورشیدی بر ویرانه­های یک دژ ساسانی ساخته شده است. از دوران باستان برای جلوگیری از گزند موج‎های ویران‎گر دریا، دیواری سنگ­چین از ساروج و آهک در میانه­ ساحل سیراف ساخته‎اند که همواره در روند فرسایش، حاصل برخورد باد و طوفان­ها بوده است.

همچنین می­توان از کوره­های سفال­گری باستانی در کناره­ شهر و روبروی دریا نیز یاد کرد که تا روزگاری کم‎تر از یک هزاره پیش از آن یکی از مرغوب ‎ترین سفال­های خاورمیانه را می­ساخته ­اند. سفال­های ساسانی سرخ و نیز لعاب­دارِ سبز هنوز هم گاهی در «گرگور»ها یا توری­های فلزی صیادی، سر از آب بیرون می‎آورند.

از پوشش جانوری بندر سیراف می­توان بز کوهی، گراز، مار، لاک پشت، آفتاب پرست، بلبل، کبک، تیهو و بلبل را نام برد. از پوشش گیاهی بندر سیراف نیز می­توان درخت پهن­ برگ «لیل» یا «انجیر هندی» و «انجیر معابد» با ریشه­های از خاک بیرون آمده را سراغ گرفت، همچنین «لوز»، «کهور»، «گز»، «خرگ»، «آویشن» از دیگر گیاهان مشهور این منطقه به حساب می‎آید.