بادلهدوزی نوعی گلدوزی و رودوزی سنتی است که از قدیمالایام در استان هرمزگان رواج دارد. بادلِه یا بادِلَه به معنای تار نقرهای است که با طلا پوشانده شده و پهن شده است. از این رودوزی برای تهیۀ انواع البسه استفاده میشود و کسی که چنین لباسی به تن میکند را در قدیم بادلهپوش مینامیدند. بادله لفظی هندی است به این دلیل که این نوع از پارچهها را در زمان صفویه از هند به ایران وارد میکردند. در برخی از مناطق استان به این هنر تلیبافی هم اطلاق میشود.
بادله در واقع نوعی یراق باریک است که برای تزیین به حاشیۀ لباسها افزوده میشد. روش کار بادلهدوزی به این صورت است که به کمک نخ گلابتون نواری به عرض پانزده سانتیمتر روی پارچه دوخته میشود. نقشاندازی در این هنر از الگوی خاصی پیروی میکند که در آن یک طرح بزرگ در مرکز قرار میگیرد و پیرامون آن با نقوش کوچکتر دوخت تا جایی ادامه پیدا میکند که به پهنای موردنظر برسد. در ادبیات این هنر به نقش مرکزی شک و به نقوش کوچکتر پیرامونی زری گفته میشود.
برای دوخت و آمادهسازی ابزارهای بسیار سادهای نیاز است و نیاز به دار نیست. بلکه ابزار اصلی چیزی شبیه به یک بالشتک است که روی پایهای چوبی قرار میگیرد و قرقرههای نخ و گلابتون دور آن پیچیده میشود که برای آن پانزده تا سی قرقره نخ و ریسمان یا دو عدد قرقرۀ بزرگ نقره و طلایی نیاز است. بافنده به کمک دست این قرقرهها را با نظم خاصی بر اساس طرح موردنظر جابه جا میکند تا نخها در مجاورت هم الگوی نهایی را بسازند. بافندگان تلی آن را سینهبهسینه از نسلهای پیشین یا اطرافیان خود آموختهاند.
از جمله کاربردهای این قطعات و نوارهای تزیینی میتوان به تزیین دمپای شلوار زنانه اشاره کرد و چنین لباسهایی را در مراسم خاص مانند جشن عروسی به تن عروس و گاه سایر زنان میبینیم. همچنین، تزیین سرآستین دیگر کاربرد مهم نوارهای تلی یا بادله است. شلوارهای بادلهدوزی شده دگمههایی ساختهشده از نخ ابریشمی دارد که به کمک شیاری در ساق پا باز و بسته میشود. جالب است که به خود این شلوارها نیز بادله گفته میشود.