موزه‌ی مشارکتی مردم‌شناسی بیرجند در سال 1391 خورشیدی در خانه‌ای تاریخی که به‌نام اعتمادی‌نیا شناخته می‌شود بازگشایی شد. از این‌رو به این موزه مشارکتی گفته می‌شود که با حمایت بخش خصوصی و مردمی راه‌اندازی شده و موسس آن احمد‌علی صادقی خراشاد است.
این بنا در بافت قدیمی و تاریخی بیرجند قرار دارد و قدمت این خانه‌ی ارزشمند و زیبا به‌دوران قاجار می‌رسد. در طراحی بنا شیوه‌ی معماری خانه‌های مناطق کویری و همچنین اعتقادات مردم منطقه همچون بخش‌های اندرونی و بیرونی و مشرف نبودن به ساختمان‌های همجوار لحاظ شده است. تزیینات بنا آجرکاری و کاشی است و دارای یک حیاط حوض‌دار زیبا نیز هست. در تعریف موزه‌های مردم‌شناسی می‌توان گفت مردم‌شناسی بررسی انسان در مقام آفریننده‌ی جامعه است. مردم‌شناسی توجه خود را به خصیصیه‌های فیزیکی، فنون صنعتی، قراردادها و ارزش‌هایی معطوف می‌کند که سبب تمایز یک اجتماع از تمام اجتماعاتی می‌شود که به‌سنتی دیگر تعلق دارند.
آنچه که در رابطه با موزه‌ی مردم‌شناسی مورد توجه است، فرصت آموزش و درک فضایی است که به‌واسطه‌ی استفاده از عوامل مختلف در موزه ایجاد می‌شود. در موزه‌های مردم‌شناسی فرهنگ اقوام و شیوه‌ی زندگی مردم محلی منطقه در گذشته روایت می‌شود. در موزه‌ی مردم‌شناسی بیرجند در هر قسمت وسایل زندگی مربوط به‌گذشته‌ی منطقه و یا سایر نقاط ایران نگهداری می‌شود. از اشیای این موزه می‌توان به پوشاک سنتی و محلی، کلاه های سکه‌دوزی شده، قالی‌های قدیمی، نسخ خطی، ظروف آشپزخانه مانند کاسه و بشقاب مسی، دیگچه‌های سنگی، ظروف سفالی و سماورهای زغالی و اجاق‌های خوراک‌پزی قدیمی اشاره کرد. همچنین برخی از ابزار‌آلات که مربوط به‌مشاغل خاصی می-شده است نیز نمایش داده می‌شود که می‌توان به‌وسیله‌ای به‌نام واکنوک اشاره کرد. "واکنوک" وسیله‌ای بوده است که از آن برای هنری به‌نام مله‌بافی استفاده می‌شود. "مله‌بافی" از هنرهایی‌هاست که خاص منطقه‌ی خراسان‌جنوبی است و در‌حقیقت نوعی پنبه‌ی زرد‌رنگ است که پس از طی مراحل مختلف و با استفاده از دستگاه واکنوک به‌کلاف نخ تبدیل می‌شود. از این نخ پارچه های خاکی رنگی تولید می‌شود که برای ساخت جانماز، سجاده، سفره، پرده، چادر و بسیاری دگر استفاده می‌شود. شهرستان خوسف در استان خراسان‌جنوبی پاسدار این هنر قدیمی است و مله‌بافی با نام این شهر در فهرست میراث معنوی ایران درآمده است.
