چلنگری ((البرز))

چلنگری ((البرز))

چلنگری ((البرز))

1

چیلان به معنای آلات و ادواتی است که از آهن می­ سازند مانند زنجیر و حلقه های کوچک، یراق، زین و لگام و بسیاری اقلام فلزی سبک وزن دیگر و چلنگر یا آهنگر، پیشه­وری است که آهن را در کوره تافته، آن را کوبیده و از آن آلات آهنین می ­سازد. در لغت­نامه­ی دهخدا به­ کسی که از آهن، قفل، کلید، چفت، زره، زنجیر، انبر، میخ و دیگر اشیا خرد آهنی بسازد یا تعمیر کند چلنگر گفته می­شود و اسامی دیگر آن چیلانگر یا چلینگراست.

چلنگرها معمولاً تنها و بدون شاگرد کار می ­کردند. در گذشته هنرمندان این رشته در شهرها و روستاها به ساخت محصولاتی نظیر داس، چکش، نعل، میخ ­طویله، دهان­بند­ اسب و گاو مشغول بودند. در دوران معاصر از آنجا که دامداری و کشاورزی، صنعتی یا نیمه صنعتی شده است، این هنرمندان به ساخت محصولاتی تزئینی-کاربردی مانند پایه­ ی گلدان، پارتیشن، حفاظ پنجره و .. مشغول­اند. اساس کار آن­ها همانند چاقوسازی است و با استفاده از تکنیک حرارت دادن به فلزات به ­وسیله­ ی کوره­ ی آهنگری و دمیدن و کوفتن و اتصالات پایدار، جهت حصول شکل نهایی است. به بخشی از تولیدات چلنگری که به­ عنوان یراق ­آلات در و پنجره مورد استفاده قرار می­ گیرد زمود اطلاق می­ شود به­ عبارت دیگر زمود­گری پیشه­­ ای است که در آن الصاقات فلزی در و پنجره­های سنتی و قدیمی ساخته می ­شود. به احتمال زیاد زمودگران قدیمی مهارت زیادی در طراحی و نقاشی داشته­ اند چرا که زمود در معنای لغوی خود نیز به ­معنی نقش­ ونگار کردن، تزیین­ کردن و اجزای الحاقی و تزیینی بنا آمده است.

در و پنجره­ های قدیمی با آنچه امروزه در اطراف خود مشاهده می­ کنیم متفاوت است و الصاقاتی فلزی بر روی در و پنجره ­های چوبی وصل می­ شد که چلنگرها به ساختشان همت می­ کردند. یکی از این الصاقات معروف کوبه است، کوبه وسیله ­ای است که بر در خانه روی صفحه­ ای فلزی به­ نام پولک نصب می­ شود و با کوبش آن بر گُل­ میخ می­ توان صاحب خانه را از وجود شخصی در پشت در آگاه کرد. کوبه ­ها ابتدا از آهن و بعدها از برنج ساخته شد. نمونه کوبه ­های آهنی قدیمی بر­جای مانده حدوداً مربوط به 350 سال پیش است ولی تاریخ استفاده از کوبه­ های برنجی برای در منازل مربوط به 50 سال پیش می ­رسد. قدیمی­ ترین کوبه­ های برنجی را می ­توان بر در ورودی مدرسه ­ی ابراهیم­ خان در کرمان و مدرسه­ ی آقا­بزرگ در کاشان مشاهده کرد.


افزودن دیدگاه جدید