ابریشم بافی ((گلستان))

ابریشم بافی ((گلستان))

ابریشم بافی ((گلستان))

3

ابریشم بافی گلستان یکی از صنایع بسیار پررونق و بااهمیت این استان است که پیشینه‌ای بس دور و دراز دارد. گزارش‌های تاریخی حاکی از آن است که این منطقه و شهر گرگان در دوران صفویه یکی از مراکز اصلی تولید ابریشم بوده است. مناطق مختلف این استان از جمله رامیان، مینودشت و ترکمن‌صحرا امروزه در تولید ابریشم سرآمد هستند. ابریشم‌بافی فرآیندی است که آغاز آن پرورش کرم ابریشم و پایان آن بافت محصولات است. تولید نخ و رنگرزی نیز مراحل میانی این فرآیند را شکل می‌دهند.

الیاف ابریشمی، رنگ، نخ طلا و نقره،مواد اولیه صنعت ابریشم‌بافی دستی در استان گلستان است. در این استان پارچه‌های ابریشمی به سبک پارچه‌های ابریشم چین بافته می‌‌شود. الیاف ابریشمی چله یا پود پارچه است و نخ چله چهار یا پنج‌لاست. ابریشم جفت بافت نیز به عنوان پود به کار گرفته می‌شود. نخ‌های طلا و نقره نقش تزیینی در پود ایفا می‌کنند. 

ابریشم‌بافی در استان گلستان روی دارهای دستی انجام می‌شود؛ دار یک نورد چوبی است که نخ ابریشم را محکم نکه می‌دارند و با تابیدن چله به دور آن و ردیف کردن نخ‌ها برای بافندگی چارچوب اصلی در کار بافت پارچه ابریشمی را شکل می‌دهد. این دستگاه همچنین دارای بخش‌ و ابزارهای دیگری به نام نوردگرداان، پایه، شانه، قرقره و پدال است. 

برای به دست آوردن ابریشم و تولید الیاف برای بافت، ابتدا پیله‌های کرم ابریشم را داخل پاتیل آب جوش می‌ریزند و آن را هم می‌زنند تا سر تارها پیدا شود. سپس، با گرفتن سر تار ابریشم‌کشی انجام می‌شود. سپس این ابریشم را پاک می‌کنند، آن را تاب داده و نخ تولید می‌کنند. مرحله بعد سفیدگری ابریشم به کمک خاکستر است و پس از آن این نخ‌های ابریشمی سفید به مرحله رنگرزی وارد می‌شود. رنگ‌های آبی، قرمز، سبز و مشکی از رنگ‌های رایج و محبوب در صنعت ابریشم‌بافی است. امروزه از رنگ‌های شیمیایی برای رنگرزی الیاف ابریشم استفاده می‌شود اما در گذشته این کار به کمک رنگدانه‌های طبیعی گیاهی مانند روناس، پوست گردو، پوست انار و غیره انجام می‌شد. رنگ‌های گیاهی از ثبات، درخشندگی و کیفیت بسیار بالایی برای ابریشم‌بافی برخوردار بودند که امروزه به دلیل هزینه بالا امکان استفاده گسترده از آنها وجود ندارد. 

در مرحله اول از بافت ابریشم لازم است که دار آماده شود و یا به اصطلاح چله‌کشی انجام شود. برای پارچه‌های ابریشمی از روش چله‌دوانی و از ماسوره استفاده می‌شود. هر 80 تار یک چله محسوب می‌شود و برای بافت پارچه از داری استفاده می‌کنند که 10 چله روی آن سوار شود. تارها را از گورد و از بین دندانه‌های شانه عبور می‌دهند. سپس بافت پارچه ابریشمی توسط بافنده و با فشردن پدال آغاز می‌شود. با این کار تارها از هم باز می‌شود و امکان عبور پود از میان آنها ایجاد می‌شود. پس از عبور یک رج از پود بافنده شانه را محکم روی پود می‌کوبد و سپس مرحله قبل تکرار می‌شود. این کار بر اساس طراحی که از قبل صورت گرفته انجام می‌شود. 

اگر چه بافته‌های ابریشمی استان گلستان از یک سبک کلی پیروی می‌کند، تفاوت‌های اندکی میان طرح و رنگ در مناطق مختلف استان وجود دارد. مثلاً بافته‌های ترکمنی بیشتر راه راه و حاشیه‌دار است، اما بافنده‌های رامیان و مینودشت طرح‌های چهارخانه و حاشیه‌دار را ترجیح می‌دهند.

از بافته‌های ابریشمی استفاده‌های بسیار گسترده‌ای می‌شود. از جمله این پارچه ها برای دوخت لباس‌های تمام ابریشم، روسری، شال گردن، چادرشب، نوار ابریشمی حاشیه لباس‌ها، دستمال، حوله، سفره و غیره استفاده می‌شود. البته امروزه به دلیل قیمت بالای ابریشم دست‌بافت، استفاده از این پارچه‌ها برای مصارف روزانه به ندرت رایج است. به همین دلیل بیشتر برای لباس مراسم خاص مانند عروسی از پارچه‌های اصیل استفاده می‌کنند. تنها در مناطق ترکمن‌نشین به دلیل اهمیت بالای حفظ سنت‌ها و رسوم کاربرد گسترده و عمومی این پارچه‌ها همچنان رایج است. 

امروزه بافندگان مختلفی در مناطق مختلف استان گلستان به این هنر سنتی، اصیل و  گرانبها مشغول هستند. در شهرهای رامیان و مینودشت، بخش‌هایی از ترکمن‌صحرا از جمله روستاهای نزدیک کلاله، شامل بایندر، پیش کمر، قازان قیه، شارلق، دالی بوقاج، و در ناحیه جرگلان، روستای باقلق تا حصارچه تعداد زیادی از زنان به بافت پارچه‌های ابریشمی اشتغال دارند. روستاهایی مانند النگ، شاهکوه (چهارباغ) و سرکلاته (کردکوی) نیز به میزان محدودتری در این صنعت فعال هستند. 


افزودن دیدگاه جدید