موزه‌ی سنگ و کتیبه ارومیه
موزه ی سنگ و کتیبه در محله ی سه گنبد ارومیه قرار دارد و به عنوان نخستین موزه ی روباز سنگ و کتیبه شناخته شده است. این موزه در زمینی به مساحت 1800 متر مربع، حاوی سنگ کتیبه‌های تاریخی سه هزار ساله است و همچنین مجموعه ای از سنگ کتیبه‌ها با خط میخی نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده است. مهم ترین و شناخته شده ترین کتیبه های موجود در این موزه متعلق به تمدن ارواتوبی است. اورارتو نام تمدنی در عصر آهن است. گستره ی جغرافیایی این تمدن در اطراف دریاچه ی ارومیه، دریاچه وان و بلندی های ارمنستان قرار داشت.
و از حدود 1500 سال پیش از میلاد مسیح تا 600 پیش از میلاد بر این منطقه حکمرانی داشتند. از کتیبه های کشف شده ی مهم این تمدن که در موزه ی سنگ و کتیبه ی ارومیه نگهداری می شود می توان به چهار کتیبه اشاره کرد. 1-کتیبه ی کله شین، این سنگ نوشته در نزدیکی روستای کله شین در شمال شرقی عراق در فاصلۀ 200 متری از مرز ایران کشف شد. این سنگ در جایگاه ستون مرزی در سر راه "رواندوز" به "اشنویه" قرار داشت که به دلیل جنگ تحمیلی عراق و جلوگیری از صدمه ی احتمالی به موزه ی ارومیه منتقل شد. نام این کتیبه از دو واژه ی کردی "کله" به معنی سنگ قبر و "شین" به معنی آبی تشکیل شده است و به علت جنس خاص این سنگ معروف است. این ستون دارای دو صفحه است که در هر روی آن به دو خط آشوری و اوراتوبی متنی نگاشته شده است. متن یک صفحه دعا و نیایش برای رب‌النوع و متن صفحه ی دیگر شرح عملیات جنگی است. خط کتیبه را "شولتز" آلمانی در سال 1829 میلادی کشف کرد و ترجمه ی آن به همت "مینورسکی" صورت گرفت؛ 2-کتیبه‌ی عین‌الروم، کتیبه‌ی کوهی عین‌الروم در بالای چشمه ای موسوم به اژدها و در دره ی "قاسم-لو" واقع در جنوب غربی ارومیه، تنها یادمان شناخته شده‌ی اوراتوبی مجاور آب در شمال غرب ایران محسوب می شود. این مکان در کنار جاده ی آسفالته ی ارومیه- اشنویه نزدیک روستای "آق بلاغ" قرار دارد؛ 3-کتیبه‌ی محمود آباد، کتیبه‌ی محمود آباد در سال 1355 در داخل روستایی به همین نام در حومه ی ارومیه کشف شد. این کتیبه به دوره‌ی اوراتوها تعلق دارد و مربوط به "روسا" است. روسا پسر "سردوری" یکی از پادشاهان معروف اوراتوبی است.
متن کتیبه در مورد قربانی کردن به درگاه خدای"شیبتو" یکی از خدایان اوراتوبی است؛ 4-کتیبه‌ی موانا، تپه روستای "موانا" در بخش "سیلوانا" در 35 کیلومتری غرب ارومیه، در مکانی متعلق به هزاره ی اول قبل از میلاد است. در سال 1374 شمسی، در نزدیکی این تپه کتیبه‌ای به خط میخی اوراتوبی و آشوری متعلق با "اورزانا" پادشاه سرزمین"موصاصیر" به دست آمد.
