زورخانه از قدیم محلی بوده است برای ورزش و پهلوانی! شنارفتن، میل زدن، پازدن، چرخزدن و نهایت کُشتی گرفتن دو به دو که تنها مختص مردان بود. سالها بعد یعنی در دوره پهلوی اول برای حفظ و صیانت از این ورزش، اصطلاح «ورزش باستانی»باب شد، یعنی بعد از تصویب قانون «ورزش اجباری» در مدارس در سال 1306 شمسی و تاسیس «انجمن ملی تربیت بدنی ایران» در سال 1313 این اصطلاح بر سر زبانها افتاد.
این ورزش باستانی در محلی کوچک و سرپوشیده با سقفی گنبدی و در ورودیِ کوتاه که به زورخانه معروف است انجام میشود. همه زورخانهها یک معماری واحد دارند، محل ورزش و کُشتی در وسط سالن واقع شده که نسبت به اطراف پائینتر است. اطراف این گود سکوهایی قرار دارد که محل نشستن تماشاچیان است و مکانی به نام سَردَم که منبری برای نشستن مرشد است.
سالها پیش که هنوز باشگاههای امروزی فراوان نشده بود هر شهر و محلی برای خود یک زورخانه داشت و تهران هم از این امر مستثنی نبود. بر هر گذری زورخانهای دیده میشد که در واقع مرکز ارتباطات سنتی با آئینهای پهلوانی بود. این آئینهای پهلوانی و زورخانه ای در تاریخ 25 آبان 1389 برابر با 16 نوامبر 2010 در فهرست میراث معنوی یونسکو از سوی ایران به ثبت جهانی رسید.
سال 1258 یعنی حدود 140 سال پیش حاج امین دارالضرب از تجار بزرگ ایران کلنگ تاسیس بانک ملی ایران را در تهران به زمین زد. این محوطه امروز گنجینهای بس بزرگ است که مجموعهای شامل ساختمانِ قدیمی، صندوق پسانداز، موزه، زورخانه و برج آب بانک ملی است که امکان بازدید دارد.
زورخانه بانک ملی که در محوطه اداری بانک ملی در خیابان فردوسی قرار دارد در سال 1325 ساخته و در سال 1327 افتتاح شد. معمار این زورخانه مهندس محسن فروغی است که به زیبایی آن را بنا کرده است.
این زورخانه در قدیم دارای سقف گنبدی بود که اکنون چیزی از آن باقی نمانده است. سر در ورودی این بنا دارای کتیبه سنگی است که سه خان شاهنامه یعنی اسیر کردن زن جادوگر توسط رستم، کشتن اژدها و به بند کشیدن دیو سفید را ابولحسن صدیقی که از شاگردان کمالالملک بوده با دستان هنرمندش حکایت کرده است. در داخل ساختمان نیز نقاشیهایی است که هنر دست فتحاله عبادی است.
این موزه در حال حاضر بازدید عمومی ندارد و برای دیدن آن باید همراه تورهای تهرانگردی شد و مجوز بازدید گرفت. در غیر اینصورت لازم است که از پیش، نامه نگاری و هماهنگیهای لازم را انجام داده باشید.
علاوه بر موزه، برج آب نیز در محوطه بانک ملی در خیابان فردوسی قرار دارد که به علت مجاورت با ساختمان بانک به برج بانک معروف شده است. مهندس آلمانی به نام «کورت لیندن بلات» که اولین مدیر بانک ملی ایران بود با گروهی از کارگزاران آلمانی این برج بلند را ساخت. برج آب وظیفه آبیاری فضای سبز و فرستادن آب به طبقات بالای ساختمانها را به عهده داشت و دارد. از آنجا که شبکه آبرسانی، توانایی آبرسانی به طبقات بلند را نداشت در نتیجه برجی ساخته میشود تا با ذخیره آب توانایی آبرسانی تا هفت طبقه را داشته باشد. این برج در سال 1315 ساخته شده که تاریخ ساخت آن در کاشی نمای شرقی حک شده است. کاشیهای هفترنگ و زیبای این بنا، کار دست خانواده کاشیگر معروفی به نام«خاک نگار مقدم» است که هنوز در کار کاشی و کاشیکاری هستند. برج آب بانک ملی در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۹۱۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.