رقص بوشهری

در استان بوشهر موسیقی محلی از جمله موسيقي هاي پرشور و هيجان ایران است که در کلیه ی شئون زندگی مردم منطقه از جشن ها گرفته تا عزا، از کار تا لالایی مادران و غیره و در هر یک همراه با حالات متناسب و خاص خود اجرا می شود. ارتباط قوی میان انواع موسیقی و زندگی مردم این منطقه به گونه ‌ای است که حتی کار و انجام حرکات ریتمیک بر روی دریا و گاه خشکی که در میان کارگران هماهنگی ایجاد می ‌کند، بدون نغمه ‌هایی به نامِ محلیِ «نیمه» (نی‌ مه: آوای ملوانان بوشهری در دریا، ثبت‌ شده در فهرست میراث ناملموس کشور) تحرّک و جنش لازم را نداشته و اصولاً امکان ‌پذیر نیست. ریشه ی نغمه های شاد این گونه موسیقی در منطقه ی بوشهر ضمن تأثیرپذیری از موسیقی و حرکات موزون کارگران افریقایی و عربی که در دوره ای خاص در سواحل جنوب ایران مشغول به کار بوده ‌اند، خصلتی بومی دارد. رقص و موسیقی مراسم سرور و شادی این منطقه آمیخته ای از موسیقی های بوشهری و موسیقی اقوام همجوار و مهاجر نظیر لرهای کهگیلویه و بویراحمد، بختیاری و قشقایی است. خاستگاه ترانه و رقصی محلی در بوشهر که با نام «بندری» شناخته می ‌شود و در بنادر آبادان و خرمشهر تا بندرعباس نیز رواج دارند، به طور دقیق مشخص نیست. موسیقی و رقص بندری ريتمى تند دارد که با لرزاندن شانه و تکان دادن دست‌ ها و انگشتان توأم است. پاها قدم به قدم روی خط فرضی دایره، کنار یکدیگر قرار می ‌گیرند و گاهی دست‌ ها را بر کمر گذاشته و یا جلوی بدن و بالای سر تکان می ‌دهند. در رقص های بوشهری شانه لرزانی (یَزلِه) با خم و راست شدن رقصندگان همراه است. بالا و پایین بردن دست در جلوی بدن که ممکن است با شمشیر همراه باشد، با تاثیر پذیرفتن از حرکات عربی و آفریقایی پدید آمده است. در حالی که کلیت حرکات رقص بوشهری به فرهنگ رقص‌های لری (لر بزرگ: ساکن در کهگیلویه و بویراحمد، و چهارمحال و بختیاری و لر کوچک: ساکن در لرستان) شباهت بسیار دارد. 
رقص در بوشهر «دوره»، دوری و یا دوره ای نامیده می ‌شود که با سبک ‌ها و با سازهاى مختلفی نظیر نى‌ انبان، نى جفتي، نی تکي، بوق، دمام و سنج، بنا به نوع رقص اجرا می ‌شوند. از مشخصات بارز رقص‌ های بوشهر، رقص با دستمال است که در دایره ی باز اجرا می ‌شود و شروع رقص با درآمدی آوازی به نام حاجیاتی (حاجیوتی) است که گاه به جای آن «نسایی» (نوعی لالایی) می ‌نوازند. درآمد حاجیوتی در ابتدای رقص‌ ها برای جمع شدن و آمادگی رقصندگان و تشکیل دایره ی رقص اجرا می‌ شود. دوری و زنجیره ‌ای و دسته‌ ای بودن، عدم تماس بدنی و شرکت زنان و مردان، چرخ ‌های آهسته و لرزاندن شانه، از دیگر ویژگی‌ های رقص‌ های بوشهری است. رقص بوشهری در واقع شامل دو نوع می شود:
1.  رقص‌ های دوری و زنجیره‌ ای: رقص‌ های دوری و زنجیره ‌ای در بوشهر در دایره ی باز و به‌ طور دسته ‌جمعی اجرا می‌ شوند. دایره ی رقص گاه مجزا بدون «سرچوبی» مشخص تشکیل می‌ شود و ممکن است نوازندگان در ابتدای دسته قرار بگیرند و در حال نواختن ساز با رقصندگان برقصند. ریتم رقص‌ های دوری بوشهر، از آهسته به تند تغیییر می ‌کند و مشخصه ی بارز آن تغییر تمپو در خاتمه ی هر آهنگ است که به مرور تند می شود. رقص‌ های دوری و زنجیره ‌ای بوشهر دو مجموعه ی مستقل اند که با هم اجرا می ‌شوند: 
  الف: دوره ی بوشهری شامل چوبی بوشهری و شَکی است. این دوره با چوبی که رقصی آهسته است آغاز می ‌شود و به شَکی که در آن ترانه‌ های «ای خدا یا لله یا لله»، «ربابه» و غیره اجرا می ‌شوند ختم می شود.
  ب: دوره ی چهار دستماله: شامل چوبی چهاردستماله، خرده رقاصی و سه پا (تندترین رقص) است. ویژگی این دوره، رقص با دستمال است هرچند که گاهی بدون دستمال نیز اجرا می ‌شود. حرکات آن به رقص‌ های لری شباهت دارد و شانه لرزانی نیز به آن اضافه شده است. 
2.  سایر رقص‌ ها شامل خَمیری، بندری، مولودی و تُرکی دستمالی هستند که تفاوت ‌هایی نیز در نحوه ی اجرا دارند.